تمرین شش:
در فاصله ی سی سانتی رو به دیوار می ایستیم و به آرامی و عمیق به مدت شمارش عدد یک تا سه به داخل نفس میکشیم. سپس عمل بازدم را به آرامی انجام میدهیم به طوری که خروج هوا صدای هیس ایجاد کند. در این وضعیت گلو باید کاملا راحت باشد و فقط یک راه عبور مستقیم هوا واقع شود. سعی کنید خروج هوا کنترل شده باشد و نیز با این تصور که نیرویی خارج میگردد و دیوار را به عقب پس میزند. تا جای ممکن زمان خروج هوا را طولانی تر کنید، زیرا کنترل بر عمل بازدم موجب چابکی و انعطاف پذیری انواع ماهیچه هایی که در فرایند تنفس دخالت دارند خواهد شد.
تمرین هفت:
عملکرد دیافراگم بر ششها را میتوان از پشت بدن هم احساس کرد کافیست کف دست ها را در ناحیه ای که کمربند میبندید قرار دهید و اطلاعات حاصله را به مغز برسانید نفس ژَرف بکشید و احساس کنید همچون کپسولی دارید از هوا پر میشوید. یک تنفس صحیح در واقع شامل انبساط این قسمت از بدن نیز هست.
تمرین هشت:
پاها را در حد طول شانه ها باز کنید و از ناحیه ی پایین ستون فقرات مقداری نه زیاد به جلو خم شوید و سپس با دست راست از سمت چپ و پایین به بالای سر و سمت راست در هوا یک دایره بزنید وقتی دست از پایین به بالا میرود عمل دم و زمانی که از بالا به راست و پایین میآید عمل بازدم را از مجاریه بینی انجام دهید این حرکت شِش بار و نسبتاً سریع تکرار شود و بعد مشابه آن در مورد دست چپ صورت گیرد تا هوای تازه از راه ششها وارد خون گردد و ماهیچه های تنفسی تقویت شوند.
تمرین نه:
کمی زانوها را خم نموده و انتهای ستون فقرات به داخل بدن و سپس قفسه ی سینه به جلو و بالا بگراید و بعد با دست راست از قسمت بازو و زیر بغل که بطرف جلوی بدن میآید حرکت دایره ای انجام دهید. وقتی از پایین به بالا و راست میرود عمل دم و هنگام آمدن از بالا به پایین و به چپ عمل بازدم صورت گیرد و در نقطه ی بالا اندکی مکث کنید. این تمرین چندین بار تکرار شود تا حدی که حرکت در همه ی ماهیچه های قسمت بالای بدن و نیز باز و بسته شدن ششها به خوبی احساس گردد و آنگاه نوبت برسد به دست چپ.
(اگه یادتون باشه اولِ جلسه ی قبلی خوانندگی ما گفتیم که "اول تنفس" و حالا به بخش دوم میپردازیم)
دوم، طرز بیان کلام در خوانندگی:
اصولاً بیان کلمات تواَم با نت های موسیقی همانا مفهومه خوانندگیست و لذا در آواز خواندن آگاهی از اعضاء گفتاری و نیز چگونگی شکل گیری کلمات شعر از دو بخش یعنی حروف با صدا و بی صدا و یا در هِجا های ساده و مرکب و همچنین اطلاع از طرز کاربردشان به وسیله ی اعضاء گفتاری ضروریست.
در خصوص بیان صحیح یا فن بیان اشاره ای به هر دو جنبه ی یاد شده خواهیم نمود. در مورد کلمه و چند بخشی بودن و یا کوتاه و کشیدگی هجا ها و تنوع صنعت و معنای آن در اینجا سخن نمیگوییم که به درس ادبیات مربوط است اما بنا به ضرورت آموزش خوانندگی به دو وجه در ایجاد و تشکیل آن اشاره میکنیم. یکی حروف بی صدا یا صامت و دیگری وجه مصوت یا صدای حروف است که واژه ی واکه را برایش به کار میبریم. طرز بیان صحیح کلمات در واقع ادای شفاف و اجرای واضح این دو وجه است تا کلمات به خوبی به گوش شنونده برسند و مفهوم روشنی از معانیه کلام و شعر در آهنگ حاصل شود که نقطه ی مقابلش را بیان غلط و ضعیف یا ناقص میدانیم.
در خصوص طرز بیان صحیح در خوانندگی باید به تلفظ واکه ها یا صداهای ناشی از کاربرد زبان و دهان و طرز اجرای آنها توجه بیشتر نمود. این واکه ها مثل، اَ ، اِ ، اُ ، آ ، او ، ای ، وقتی با حروف بی صدا در آمیزند کلام یا اجرای کلمه صورت میپذیرد. مانند " آفتاب " که تشکیل شده از واکه ی " آ " و حروف بی صدای ف ، ت ، ب ، بوجود آمده. یا کلمه ی هو از حرف هِ و صدای او ترکیب یافته است. غیر از موضوع مربوط به کلمه باید گفت بیان صحیح همچنین ناشی از دو بخش کلی در سیستم گفتاری و صوتی انسان هم هست. یکی بخش دستگاه تنفسی و حنجره جهت ایجاد صوت و دیگری بخش دهان و فک و زبان و دندان و صورت و غیره که آگاهی از این قسمت ها در فن بیان کم اهمیت نیست. یعنی اگر نفس گیری و تولید صدا از قسمت نهانی به درستی صورت گیرد اما در قسمت دیگر نتوانیم از اندام های نمایان گفتاری به خوبی استفاده کنیم و آن ها را به موقع به کار ببریم طرز گویش یا بیان مطلوب از کلمات نخواهیم داشت و این امر خواندن را ناقص میگرداند به عبارتی بخشی از خوانندگی عملی مرکب شامل این دو مجموعه افعال در اجرای دو وجه کلام است. در این قسمت میپردازیم به تمریناتی بر محور تلفظ و بیان صحیح کلام که در آموزش خوانندگی از مبانیست و به بهبود وضع تارهای صوتی و ایجاد انعطاف پذیری در مکانیزم گفتاری کمک میکند. اگر بخواهیم در خصوص طرز بیان با کاربرد اندام های نمایان تمرین هایی انجام دهیم ابتدا باید بر وضعیت های مختلف دهان و دندان و زبان و لب ها و ماهیچه های صورت در اثر ادای واکه ها و حروف بی صدا توجه و دقت داشته باشیم. در اجرای صدای کلمات یعنی واکه ها بدیهیست که اعضاء یاد شده شکل ها یا اوضاع گوناگونی پیدا کنند که به تنهایی مطلبی گسترده است. اما برای شروع تمرین ها میباید از مجموع آن ها حالت معتدلی را به عنوان وضعیت دهان در نظر گرفت. از این روی در ادای همه ی واکه ها سعی میکنیم ترکیبی از آ و اُ را در حجم یا فضای دهان به هنگام گویش کلمات بوجود آوریم. اگر چه که صداهای اَ اِ ای و غیره در کلمات بیان شوند. وقتی از شدت نا مطلوب واکه ها کاسته شد تبعاً تعدیلی رخ میدهد و چنانچه بر آن ها حروف بی صدا و نیز صداهای موسیقی اضافه گردد این همه بر مفهوم و مطبوعیت آواز خوانی خواهد افزود.
تمرین یک:
بی آنکه تارهای صوتی را بلرزانید واکه ی آ را نجوا گونه و به آرامی ادا کنید و به اندازه ی چهار ضرب بکشید. دقت داشته باشید که داخل دهان سکون برقرار باشد و دندان های کرسیه دو فک قدری از هم فاصله بگیرند و زبان بی هیچ حرکتی در کف دهان خوابیده و نوک آن در پایین و پشت دندان های جلویی فک زیرین قرار بگیرد و لب ها تقریباً شکل دایره ای داشته باشند. ابتدا گوش کنید و بعد مطابق آن تقلید نمایید.
……………………………………………
تمرین دو:
این تمرین مربوط به ترکیب واکه ی آ با حرف بی صدای میم است اما ابتدا با برخورد لب ها به طور خفیف و غیر صدا دار آن را تلفظ نمایید. که زبان در دهان بی حرکت میماند و اندکی فک ها لرزشی طبیعی دارند. بشنوید.
……………………………………………
بعد از تکرار موارد فوق و با توجه به مطالبی که درباره ی طرز بیان و کاربرد اندام های نمایان صوتی گفته شد، اکنون نوبت میرسد به ادای ترکیب آن دو. پس کلمه ی آم را با صدای گویشی یا گفتاری به طور کشیده در حد چهار ضرب بیان کنید که با آ شروع و با میم ختم میگردد. بدون آنکه منقطع و ناپیوسته باشد.
……………………………………………
تمرین سه:
بعد از تکرار های این تمرین حالا سعی میکنیم صدای موسیقایی نیز بر آن بیافزاییم. یعنی حالت نغمگی به چنان تلفظی ببخشیم که مرحله ی جدید تری در خواندن است. برای این منظور تمام یافته ها و آموخته های قبل را مورد استفاده قرار میدهیم و از اینجا به بعد تمرین ها را روی حامل و با خط موسیقی انجام خواهیم داد و رفته رفته موضوعات دیگری را هم خواهیم افزود.
پایان جلسه چهارم خوانندگی.
در صورت تمرین مداوم و تکرار جلسات و کمی صبوری، مطمئناً به صدای خیلی خوب و هدف خود خواهید رسید.
سربلند و هنرمند باشید.